“Flexibilisering en robotisering, bestaat de arbeidsovereenkomst straks nog?”
De Desiderius Dies, de geboortedag van Erasmus, vierden wij dit jaar op 2 november 2017, traditiegetrouw met een inhoudelijk gedeelte en aansluitend een informele borrel. Wij kwamen bijeen in De Machinist, een historisch Rotterdams pand waarin in het verleden de machinisten voor de haven werden opgeleid. Een drietal sprekers belichtte de toekomst van de Nederlandse arbeidsmarkt vanuit verschillende gezichtspunten.
Fabian Dekker, arbeidssocioloog, beet het spits af. Door zijn hoge spreektempo wist hij in korte tijd een enorme hoeveelheid kennis aan ons over te dragen. Hij demonstreerde hoe snel de technologische ontwikkelingen elkaar opvolgen en hoezeer de arbeidsmarkt daardoor verandert. Hoe kort geleden lijkt het dat wij gebruik maakten van fotorolletjes van Kodak, dat wij CD’s kochten bij de Free Record Shop en winkelden bij de V&D? Inmiddels staan onze foto’s op Instagram, luisteren we muziek via Spotify en winkelen we bij Amazon. En die ontwikkelingen houden daar niet op; Amazon weet inmiddels al door handige technologie dat wij bepaalde aankopen gaan doen voordat wij daartoe zelf hebben besloten (“they know what you want before you know it”). Aan de hand van concrete onderzoekscijfers en statistieken wist Dekker ons gerust te stellen dat er, ook met de steeds snellere digitalisering en robotisering, altijd werk voor ons, mensen, zal blijven. De inhoud van het werk zal echter veranderen, want veel taken kunnen sneller en beter door machines worden gedaan, en het ‘mensenwerk’ zal flexibeler moeten worden uitgevoerd.
Hierop haakte de volgende spreker, hoogleraar Ruben Houweling, aan. Hij schetste op beeldende wijze de opkomst van de ZZP’ers en liet met een ogenschijnlijk eenvoudige rekensom zien waarom het voor een arbeidskracht financieel aantrekkelijk kan zijn om op deze wijze te werken. Ook voor een bedrijf is het aantrekkelijk om ZZP’ers in te schakelen, meestal om “pieken en zieken” op te vangen. Tegenover de ZZP’ers die bewust kiezen voor deze vorm van werk, staan echter ook grote aantallen ZZP’ers die door de omstandigheden (bijvoorbeeld de crisis in de bouwsector) tot deze keuze zijn gedwongen. Niet alleen schetste Houweling de problemen van deze ontwikkelingen (zoals aantasting van het sociale zekerheidsstelsel, schijnzelfstandigheid en oneigenlijke concurrentie op arbeidsvoorwaarden), hij besprak ook mogelijke oplossingsrichtingen. Tot slot deed de Rotterdamse hoogleraar een vingerwijzing naar de oplossingen die het nieuwe kabinet voor dit vraagstuk heeft bekendgemaakt.
Dit vormde een mooie opmaat naar het betoog van Wim Wetzels, senior kantonrechter te Rotterdam, die de ontwikkelingen in het arbeidsrecht belichtte. Hij nam ons mee naar het oude ontslagrecht, gaf aan hoe dat ingrijpend herzien is in 2015, en wierp zijn blik vooruit naar de plannen van het huidige kabinet, die de wijzigingen uit 2015 deels weer zal terugdraaien. De scherpe kanten van het huidige ontslagrecht, zoals de eis dat er slechts één -volledig bewezen- grond aan een ontslag ten grondslag kan liggen, en de inflexibiliteit in de transitievergoeding, worden in de nabije toekomst teruggedraaid. Dit zal het hoge aantal afwijzingen van ontslagverzoeken door de rechtbank, en de Rotterdamse rechtbank is daarop geen uitzondering, laten dalen en meer aansluiten bij de realiteit. Wetzels vertrouwde ons toe dat een deel van de plannen uit het regeerakkoord op dit punt in lijn zijn met een oplossing die hij in het verleden al had bepleit. Hij sloot af met enkele vrolijkmakende voorbeelden uit zijn praktijk als rechter, over hoe procederen in arbeidszaken wel moet, en hoe het vooral niet moet.
De bijeenkomst werd afgesloten met een gezellige en, net als de lezingen, goed bezochte borrel. Wij kijken terug op een geslaagde Desiderius Dies 2017.
